Σκοποί του προγράμματος για τα παιδιά: είναι η επικοινωνία, η συνεργασία, η έκφραση ιδεών, η ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης, η καλλιέργεια θετικών στάσεων προς την μάθηση, σεβασμού κι εκτίμησης προς τον κόσμο που μας περιβάλλει.
Στόχοι του προγράμματος για μας τους εκπαιδευτικούς: να επικοινωνήσουμε και να συνεργαστούμε μέσω των νέων τεχνολογιών, με άλλα σχολεία της Ευρώπης, αποκτώντας εκπαιδευτικές εμπειρίες που θα μας βοηθήσουν σαν παιδαγωγούς αλλά και σαν ανθρώπους. Η συνεργασία, το μοίρασμα ιδεών, αντιλήψεων και πολιτισμών, πιστεύουμε θα μας δώσει χαρά και θα κάνει το έργο μας πιο δημιουργικό. Θεωρούμε τις φυσικές επιστήμες, σαν πρόκληση για μας τις νηπιαγωγούς, διότι πρέπει να ισορροπήσουμε ανάμεσα στον κόσμο της φαντασίας των παιδιών, και της ανιμαλιστικής θεώρησης της σκέψης τους από τη μια, και από την άλλη, στην αντίθετη όχθη της λογικής σκέψης και των απτών εμπειριών. Μια άλλη πρόκληση επίσης, είναι η ένταξη των φυσικών επιστημών στην διαθεματικότητα των αναλυτικών προγραμμάτων του νηπιαγωγείου, καθώς και η δυνατότητα επιλογής στόχων και από τα ίδια τα παιδιά. Θα είμαστε ανοιχτοί, σε σχέδια εργασίας που πιθανών να προκύψουν από τα παιδιά, και θα δώσουμε πολλές ευκαιρίες στα παιδιά, να θέσουν τους δικούς τους στόχους.
Επιλέξαμε ένα πρόγραμμα φυσικών επιστημών διότι, Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά ,από πολύ νωρίς, αποκτούν την αίσθηση των φυσικών φαινομένων και διαμορφώνουν τα πρώτα στοιχεία επιστημονικών εννοιών.
Ο κόσμος της φυσικής είναι ο πραγματικός κόσμος που τα περιβάλλει και αργά ή γρήγορα προσπαθούν να εξηγήσουν και να εντάξουν τα φαινόμενα που παρατηρούν μέσα στην κοσμοαντίληψη που χτίζουν. Από την εκπαιδευτική άποψη, τις τελευταίες δύο δεκαετίες, υπάρχει μια αυξανόμενη αποδοχή ότι η κατάλληλη επιστημονική δουλειά μπορεί και πρέπει να αρχίσει από τις νηπιακές τάξεις. Η έρευνα του εγκεφάλου και οι μοντέρνες επιστήμες έχουν δείξει ότι η μάθηση σε συγκεκριμένους τομείς συντελείται πιο αποτελεσματικά μέσα σε μια κρίσιμη περίοδο που αρχίζει νωρίς στη ζωή. Αυτή η κρίσιμη περίοδος που ονομάζεται ‘παράθυρο ευκαιρίας’ αρχίζει να κλείνει γύρω στην ηλικία των εννέα ετών αλλά για τις πιο απαραίτητες επιστημονικές δεξιότητες το παράθυρο φαίνεται να κλείνει ακόμη νωρίτερα. Οι ερευνητές συμφωνούν ότι οι Φυσικές Επιστήμες στις μικρές ηλικίες είναι ένα αποτελεσματικό μέσο για την ανάπτυξη επιστημονικής σκέψης και συνεισφέρει στη διαμόρφωση ενός υποβάθρου το οποίο θα οδηγήσει σε καλύτερη κατανόηση δύσκολων επιστημονικών εννοιών και επιστημονικών φαινομένων που τα παιδιά θα μελετήσουν αργότερα με έναν πιο τυπικό τρόπο. Διάφορες απόψεις έχουν εκφραστεί ως προς το τι θα πρέπει να περιλαμβάνει η εκπαίδευση των πολύ μικρών παιδιών στις Φυσικές Επιστήμες και πως θα πρέπει να προσεγγίζεται. Μια από τις πλέον σημαντικές μεταρρυθμίσεις στην εκπαίδευση στις Φυσικές Επιστήμες είναι η εισαγωγή της επιστημονικής διερεύνησης. Η διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών με μεθόδους διερεύνησης στοχεύει στο να δώσει στα παιδιά τη δυνατότητα να αποκτήσουν αυθεντικές επιστημονικές εμπειρίες, να δώσει νόημα στη μάθηση και να βελτιώσει την κατανόησή τους. Η διερεύνηση θεωρείται από πολλούς ως ένας τομέας μέγιστης σημασίας και ενδιαφέροντος στην εκπαίδευση των μικρών παιδιών στις Φυσικές Επιστήμες, κάτι που και τα ερευνητικά δεδομένα αδιαφιλονίκητα. Επιστημονικές Ενώσεις που ασχολούνται ερευνητικά με την εκπαίδευση παιδιών μικρής ηλικίας συνιστούν ότι θα πρέπει να δίνεται στα παιδιά η ευκαιρία να χρησιμοποιούν την προσέγγιση αυτή και να αναπτύσσουν τη δυνατότητά τους να χρησιμοποιούν δεξιότητες, όπως να διεξάγουν διερευνήσεις, να χρησιμοποιούν κατάλληλα μέσα για να συλλέγουν δεδομένα, να σκέφτονται κριτικά και να συνδέουν λογικά τεκμήρια και ερμηνείες καθώς και να επικοινωνούν με επιστημονικά επιχειρήματα.
Η έρευνα στη Διδακτική των Φυσικών Επιστημών άρχισε να αναπτύσσεται ταυτόχρονα σε πολλές χώρες και εξελίχθηκε σταδιακά σε ένα ξεχωριστό πεδίο έρευνας και μελέτης συγκεκριμένων προβλημάτων, καθορισμού δικών της θεωρητικών πλαισίων και με ολοένα αυξανόμενη σχετική εργογραφία (Bybee & McInerney 1995, Kelly & Lesh 2000). Ο κυρίαρχος κοινός στόχος της νέας επιστημονικής κοινότητας είναι η βελτίωση της ποιότητας της διδασκαλίας των Φυσικών Επιστημών σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης μέσα από τη συστηματική θεωρητική έρευνα, αλλά και την πρακτική εφαρμογή των θεωρητικών συμπερασμάτων.
Η έρευνα στη Διδακτική των Φυσικών Επιστημών αντιμετωπίζει το σύνθετο φαινόμενο της διδασκαλίας και της μάθησης των Φυσικών Επιστημών από διάφορες οπτικές γωνιές συγχρόνως: των Φυσικών Επιστημών, της Ψυχολογίας, της Κοινωνιολογίας, της Ιστορίας των Φυσικών Επιστημών, της Γλωσσολογίας, της Παιδαγωγικής, της Φιλοσοφίας, της Επιστημολογίας, της Κυβερνητικής, και πολλών άλλων επιστημονικών τομέων. Αυτή η διαθεματικότητα στην προσέγγιση δε σημαίνει ότι τα αποτελέσματα και οι μέθοδοι των παραπάνω επιστημονικών πεδίων μεταφέρονται άκριτα στο χώρο της εκπαίδευσης των Φυσικών Επιστημών. Δεν μπορεί να υπάρξει επιστημονική γνώση σχετικά με τη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών με απλό συνδυασμό αποτελεσμάτων από τα προαναφερθέντα διαφορετικά πεδία.
Η έρευνα στη Διδακτική των Φυσικών Επιστημών καλείται να απαντήσει στο ερώτημα:
Τι μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε τους μαθητές να κατανοήσουν τις Φυσικές Επιστήμες (περιεχόμενο, μεθοδολογία, επιστημονική νοοτροπία, επιστημονικός και τεχνολογικός αλφαβητισμός);
Στρέφεται δε κυρίως προς τρεις κατευθύνσεις:
Στην προσπάθεια εφαρμογής ή προσαρμογής μεθόδων, πορισμάτων και πρακτικών άλλων γνωστικών περιοχών, με στόχο την επίτευξη αποτελεσματικών διδακτικών προσεγγίσεων στην εκπαίδευση στις Φυσικές Επιστήμες. Η διατύπωση των θεωριών μάθησης και η δημιουργία και εφαρμογή αντίστοιχων διδακτικών μοντέλων (μπιχεβιορισμός, ανακαλυπτική προσέγγιση, εποικοδομητική προσέγγιση κ.λπ.) εντάσσονται σε αυτό τον τρόπο έρευνας.
Στον εντοπισμό και την ερμηνεία φαινομένων σχετικών με τη διδασκαλία και τη μάθηση στις Φυσικές Επιστήμες (ιδέες μαθητών για διάφορα φυσικά φαινόμενα, ιδέες, στάσεις και απόψεις διδασκόντων) και γενικά των τρόπων με τους οποίους οι μαθητές και οι διδάσκοντες προσεγγίζουν και κατανοούν θέματα που αφορούν τις Φυσικές Επιστήμες.
Στην ανάπτυξη μεθόδων διδασκαλίας, ολοκληρωμένων προγραμμάτων, διδακτικών εργαλείων, εργαλείων αξιολόγησης και εκπαιδευτικού υλικού (σύνταξη προγραμμάτων σπουδών, συγγραφή εγχειριδίων, δημιουργία κατάλληλου λογισμικού κλπ.) με βάση τα αποτελέσματα των δυο προηγούμενων τύπων έρευνας.
Οι δυο πρώτες κατευθύνσεις εντάσσονται στη θεωρητική έρευνα ενώ η τρίτη στην πρακτική εφαρμογή των θεωρητικών συμπερασμάτων.
Τις τελευταίες δεκαετίες, έχουν σημειωθεί σημαντικές αλλαγές στην έρευνα της Διδακτικής των Φυσικών Επιστημών. Αυτές οι αλλαγές οφείλονται σε μια σειρά αλλαγών των παραδειγμάτων και των παραδοχών που γίνονται αποδεκτά σχετικά με θέματα όπως (Kelly & Lesh, 2000):
α) τη φύση της διδασκαλίας, της μάθησης και της επίλυσης προβλημάτων
β) τη φύση των αντιλήψεων που αναπτύσσουν οι μαθητές για έννοιες, διαδικασίες και φαινόμενα των Φυσικών Επιστημών
γ) το νόημα της επίτευξης βαθύτερης ή μεγαλύτερης κατανόησης και της κατάκτησης υψηλότερων γνωστικών και μεταγνωστικών δεξιοτήτων από μέρους των μαθητών
δ) την αλληλεπίδραση μεταξύ της ανάπτυξης των μαθητών ως ατόμων, ως ομάδων και την επίδραση που έχουν σ’ αυτούς οι διδάσκοντες, τα έργα του Αναλυτικού Προγράμματος ή άλλες κοινότητες μάθησης
ε) την αλληλεπίδραση μεταξύ πολλών και διαφορετικών ως προς το αντικείμενο και τους στόχους ερευνητών και αυτών που καλούνται να εφαρμόσουν τα ερευνητικά δεδομένα, οι οποίοι μπορεί να είναι εκπαιδευτικοί, σχεδιαστές Αναλυτικών Προγραμμάτων, στελέχη που χαράσσουν πολιτική κ.λπ.
Τα σύγχρονα πορίσματα της Διδακτικής των Φυσικών Επιστημών δε δέχονται πλέον το μοντέλο του μανθάνοντος, ως ατόμου που αγωνίζεται να κατακτήσει ένα σώμα προκαθορισμένων εννοιών, γεγονότων και φαινομένων. Αντίθετα, αναγνωρίζεται ότι ο μαθητευόμενος είναι ταυτόχρονα μέλος πολλών κοινοτήτων μέσα στις οποίες το περιεχόμενο και το νόημα των Φυσικών Επιστημών βρίσκεται υπό συνεχή διαπραγμάτευση, επιτελώντας ένα σημαντικό ρόλο στην όλη μαθησιακή διαδικασία. Έτσι, για να κατανοήσουμε πλήρως τις γνωστικές διαδικασίες κάθε ατόμου, είναι απαραίτητο να μελετήσουμε και να αναλύσουμε το σχολικό το οικογενειακό αλλά και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον (Cobb & Bauersfeld 1995) μέσα στο οποίο λαμβάνει χώρα η μάθηση. Οι νέες θέσεις που υιοθετούνται, μας καλούν να αλλάξουμε και τις προσεγγίσεις που ακολουθούμε στην έρευνα.
Ένα σημαντικό πρόβλημα που προκύπτει από την αλλαγή των θέσεων που αναφέρθηκαν προηγούμενα είναι, ότι όταν οι ερευνητές υιοθετούν νέες θέσεις για τη διδασκαλία και τη μάθηση στο μάθημα των Φυσικών Επιστημών, αυτό δημιουργεί την ανάγκη για νέες ερευνητικές μεθοδολογίες που στηρίζονται σε νέες υποθέσεις και εστιάζουν το ενδιαφέρον τους σε νέα προβλήματα ή προοπτικές.
ΣΤΑΣΕΙΣ ( ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ), ΠΟΥ ΕΠΙΔΙΩΚΟΥΜΕ ΝΑ ΑΠΟΚΤΗΣΕΙ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΣ «ΜΙΚΡΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ»
-Να αποκτήσει σεβασμό, ενδιαφέρον και αγάπη για το φυσικό περιβάλλον, και να συμβάλει στην διατήρηση του.
-να επιδείξει ευαισθησία στην ανάγκη κατάλληλης φροντίδας των ζωντανών οργανισμών.
-να αποκτήσει σεβασμό του αντικειμένου που ερευνά και μελετά
- να αποκτήσει επιθυμία για εξερεύνηση
- να διατηρεί το ενδιαφέρον του, για παρατηρήσεις εκτεταμένης χρονικής διάρκειας
- να επιθυμεί να ξαναδοκιμάζει, σε περίπτωση αποτυχίας
- να εξετάζει προσεχτικά τα γεγονότα, και να βγάζει συμπεράσματα
- να επιμένει, για να αναζητά λύσεις
- να επιμένει για να ολοκληρώνει την προσπάθεια του
-να επιθυμεί να συμμετέχει σε ομαδικές εργασίες και να συνεργάζεται
-να επιθυμεί να εξετάζει με κριτικό πνεύμα, τα αποτελέσματα της δουλειάς του.
-να σέβεται τις απόψεις των άλλων και να εκτιμά τις ιδέες των άλλων
- να σέβεται τα αποτελέσματα των ερευνών του
-να αντιλαμβάνεται ότι γίνεται πιο πειστικός, όταν τεκμηριώνει την άποψη του με δεδομένα, και όταν εξηγεί το συλλογισμό του.
- να κατανοεί και να εκτιμά την ανάγκη προληπτικών μέτρων για να αποφεύγει κινδύνους και ατυχήματα
-να έχει την επιθυμία για αλλαγή προσέγγισης, που αφορά στη επίλυση ενός προβλήματος, με βάση τις εμπειρίες και τα δεδομένα μας
-να εκφράζει τις απόψεις του και να μοιράζεται τα ευρήματα του, με προθυμία
-να είναι περίεργος, να έχει ανοιχτό πνεύμα, να αποφεύγει τον δογματισμό, να αποφεύγει τις προλήψεις και τις δεισιδαιμονίες, να είναι αντικειμενικός και υπεύθυνος.
ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΣ: ( πεδία σύνδεσης με τα αναλυτικά προγράμματα)
Στο πρόγραμμα μας θα εντάξουμε: φυσικές επιστήμες, γλώσσα, (προφορικός και γραπτός λόγος) μαθηματικά, τέχνες (εικαστικά, θέατρο, μουσική, ),περιβαλλοντική αγωγή, λογοτεχνία, Αγγλική γλώσσα, τεχνολογία (φωτογραφία, ηλεκτρονικός υπολογιστής, βίντεο),
ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ: (μαθησιακοί και κοινωνικοί)
-να επικοινωνούν με παιδιά διαφορετικού πολιτισμού και να νιώθουν χαρά από αυτή την επικοινωνία
-να έρθουν σε επαφή με την αγγλική και πορτογαλικά και να αποκτήσουν σεβασμό για ανθρώπους που ανήκουν σε διαφορετικούς πολιτισμούς
- να συμμετέχουν σε ομαδικές δραστηριότητες
-να επικοινωνούν μεταξύ τους. (μέσα από μοίρασμα ιστοριών και συμβόλων του πολιτισμού μας).( μέσα από ζωγραφική, θέατρο, χορό, κίνηση). Μέσα από το διαδίκτυο.
-η δημιουργική και κριτική σκέψη (διερεύνηση, ερωτήματα, συλλογή – επεξεργασία και ανάλυση δεδομένων),
-αναπαράσταση της σκέψης με προφορικό και γραπτό λόγο, τέχνη, κίνηση, δραματοποίηση.
-να μοιράζονται τις σκέψεις και τις ιδέες τους με άλλα παιδιά και να νιώθουν πως οι ιδέες τους είναι πολύ όμορφες και σημαντικές.
- να υποστηρίζει τα ενδιαφέροντα, τις ανάγκες και τις επιλογές του.
- να θέτουν στόχους, να τους υλοποιούν και να προγραμματίζουν τη δράση τους.
-να συμμετέχουν σε κοινές προσπάθειες για την επίτευξη ενός στόχου.
-να υπερασπίζονται τη γνώμη τους με επιχειρήματα και να δέχονται τις γνώμες των άλλων παιδιών.
- να διατυπώνουν ερωτήματα και να θέτουν προβλήματα.
- να αναπτύσσουν στρατηγικές για να λύσουν προβλήματα και να επιλέγει διάφορες λύσεις κατά την επίλυση προβλημάτων.
--να εφαρμόζουν τις προηγούμενες γνώσεις τους σε νέες καταστάσεις.
-να συλλέγουν πληροφορίες, να διερευνούν.
-να εκφράζουν τα συναισθήματα και τις απόψεις τους
-να αποκτήσουν θετική αυτοεκτίμηση ( παρουσιάζοντας τα επιτεύγματα τους όταν ολοκληρώνουν μια δραστηριότητα).
-να συνεργάζονται μεταξύ τους και να βοηθούν ο ένας τον άλλον
- να παρατηρούν, να βγάζουν συμπεράσματα
-να διερευνήσουν κατάλληλες χρήσεις διαφόρων αντικειμένων, να τα διακρίνουν και να τα περιγράφουν, με αναφορά στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, να επινοούν διαφορετικές χρήσεις των αντικειμένων, εφαρμόζοντας γνώσεις που απέκτησαν σχετικά με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους.
- να διερευνήσουν ιδιότητες διαφόρων υλικών , να συγκροτούν κατηγορίες υλικών, με κριτήριο τις ιδιότητες τους, και να αναφέρονται σε αυτές χρησιμοποιώντας κατάλληλο λεξιλόγιο. Να διακρίνουν τα φυσικά υλικά από εκείνα που κατασκευάζει ο άνθρωπος.
-να διακρίνουν τα αντικείμενα από τα υλικά κατασκευής τους.
-να διακρίνουν τις φυσικές καταστάσεις των υλικών (στερεά, υγρά, αέρια)
- να διαπιστώσουν ότι μπορούν να αλλάξουν το σχήμα διαφόρων αντικειμένων, ασκώντας πάνω τους πίεση, τραβώντας τα αντικείμενα, να αντιληφθούν την θέρμανση και την ψύξη, ως παράγοντα μεταβολής της φυσικής κατάστασης των υλικών.
- να εκφράζουν τις ιδέες τους για απλά φυσικά φαινόμενα, και να τις διαπραγματεύονται με τους άλλους. Να διερευνήσουν τις δυνατότητες που προσφέρουν διάφορα πλαίσια, για την έκφραση και επικοινωνία των ιδεών τους.
- να ερευνήσουν απλά φυσικά φαινόμενα σχετικά με την κίνηση των αντικειμένων και τις δυνάμεις που ασκούνται πάνω τους. Να ερευνήσουν θερμικά φαινόμενα, τις αναμείξεις και τη διάλυση, πλεύση, βύθιση, μαγνητισμό, ηλεκτρισμό, (απλά κυκλώματα), το φως, τις σκιές, τον ήχο.
- να αναγνωρίσουν την ανεπάρκεια ορισμένων ιδεών τους, σε σχέση με απλά φυσικά φαινόμενα, να υιοθετήσουν τις διαπιστώσεις αυτές ως ερωτήματα προς διερεύνηση.
- - να και σεβασμού προς το περιβάλλον.
- να γνωρίσουν τρόπους εξοικονόμησης, νερού, και ενέργειας.
-να θέτουν στόχους και τα παιδιά επίσης
-να μαθαίνουν μέσω δράσης πάνω στα αντικείμενα.
-να μαθαίνουν μέσα από την συμμετοχή τους, σε πρακτικές και κοινωνικές δραστηριότητες, όπου μεγάλη συμμετοχή έχει η γλώσσα.
-να αλληλεπιδρούν με τους συμμαθητές τους
-να εξασκούν την πολλαπλή νοημοσύνη (γλωσσική, μαθηματική, οπτική – χωρική, συναισθηματική, νατουραλιστική, υπαρξιακή).
- να αναδείξουν και να καλλιεργήσουν τις δεξιότητες και τις ικανότητες τους.
επιδιώξεις του προγράμματος:
- ανάπτυξη δεξιοτήτων σκέψης και επιστημονικής μεθόδου.
- κατανόηση εννοιών και εξοικείωση με τους τρόπους που μας βοηθούν να αναλύσουμε ποικίλα φυσικά φαινόμενα.
- απόκτηση εμπειριών σε σχέση με τα φαινόμενα και τους μηχανισμούς του φυσικού κόσμου
- καλλιέργεια θετικών στάσεων προς την μάθηση, σεβασμού κι εκτίμησης προς τον κόσμο που μας περιβάλλει.
-ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΠΙΔΙΩΞΕΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
1. δεξιότητες σκέψης και επιστημονικής μεθόδου:
- η ανάπτυξη βασικών δεξιοτήτων, θα στηρίξει, σε μεταγενέστερο στάδιο, την οικοδόμηση εννοιολογικής κατανόησης, σε πολλούς κλάδους των φυσικών επιστημών.
- οι δεξιότητες, συνθέτουν, ένα βασικό πλέγμα ικανοτήτων, που είναι απαραίτητες για τη λειτουργία του παιδιού, τόσο ως ολοκληρωμένου ανθρώπου στο κοινωνικό του περίγυρο, όσο και ως άνθρωπο που μαθαίνει, στην σύγχρονη κοινωνία της γνώσης.
μερικές από τις δεξιότητες είναι απλές όπως ( παρατήρηση, ταξινόμηση, μέτρηση, επικοινωνία, υποβολή ερωτημάτων), άλλες δεξιότητες είναι πιο δύσκολες όπως: ( αναγνώριση παραγόντων, ερμηνεία παρατήρησης, πρόβλεψη, υπόθεση, ερμηνεία δεδομένων, εξαγωγή συμπερασμάτων, διατύπωση λειτουργικού ορισμού) και η μεθοδική καλλιέργεια τους, προϋποθέτει, εξοικείωση του παιδιού, τόσο με τις βασικές δεξιότητες, όσο και με τις διαδικασίες του προγράμματος. οι πλέον σύνθετες δεξιότητες, (έλεγχος μεταβλητών, διερεύνηση, μοντελοποίηση) απλά αρχίζουν να καλλιεργούνται σε αυτή την ηλικία, και η ανάπτυξη τους προϋποθέτει, αρκετές από τις υπόλοιπες δεξιότητες, σε κάποιο επίπεδο. στο πρόγραμμα μα, θα προσπαθήσουμε να επιδιώξουμε, με συνέπεια και συστηματικά, την ανάπτυξη όλων των δεξιοτήτων, στο επίπεδο που είναι δυνατόν για κάθε παιδί.
Η δεξιότητα της παρατήρησης
χρησιμοποιούμε τις αισθήσεις, καθώς και όργανα παρατήρησης.
παρατηρώ σημαίνει βλέπω, ακούω, αγγίζω, γεύομαι, μυρίζω, συλλέγω πληροφορίες μέσω των αισθήσεων μου.
με την παρατήρηση το παιδί:
- διευρύνει τον κύκλο των εμπειριών του.
- συλλέγει πληροφορίες που αφορούν στις ιδιότητες σωμάτων ή φαινομένων.
- εντοπίζει ομοιότητες και διαφορές, μεταξύ αντικειμένων ή φαινομένων του άμεσου περιβάλλοντος.
- εντοπίζει μοτίβα και αποκτά γνώση του εξωτερικού κόσμου.
- επισημαίνει χαρακτηριστικά που παρουσιάζουν συνοχή. ( ομοιότητες, λογικές ακολουθίες). [παράδειγμα λογικής ακολουθίας: η αστραπή ακολουθείτε από τη βροντή). παράδειγμα συνοχής: κάθε σφαιρικό αντικείμενο μπορεί να κυλήσει}.
η δεξιότητα της παρατήρησης καλλιεργείται και αναπτύσσεται με διάφορες στρατηγικές εστίασης της προσοχής, όπως:
- προτροπή για τη χρήση συγκεκριμένης αίσθησης ή αισθήσεων.
- εστίαση της προσοχής σε κάποιο χαρακτηριστικό, ή κάποια λειτουργία ενός αντικειμένου.
- υποβολή διαφόρων τύπων ερωτήσεων, όπως: τι είναι αυτό? ( αναγνώριση και ονομασία), από τι αποτελείτε? ( αναγνώριση των μερών του), σε τι αυτό χρησιμεύει? με τι μοιάζει? που είναι αυτό?
το παιδί:
- παρατηρεί αυθόρμητα και ελεύθερα στοιχεία του περιβάλλοντος που τον ενδιαφέρουν. ενισχύει τις παρατηρήσεις του με απλά όργανα, όπως: φακούς, μαγνήτες και λοιπά.
- χρησιμοποιεί περισσότερες από μία αισθήσεις για να παρατηρήσει αντικείμενα, φαινόμενα, ή γεγονότα. ξεκινά με απλά και γνωστά και προχωρεί σε πιο σύνθετα και άγνωστα.
- εντοπίζει απλές ομοιότητες και διαφορές.
- παρατηρεί αλλαγές σε συνάρτηση με το χρόνο ( μακροχρόνιες παρατηρήσεις).
- επιλέγει κατάλληλα όργανα για τις παρατηρήσεις του. συσχετίζει παρατηρήσεις, για να εντοπίσει μοτίβα, και να διατυπώσει γενικεύσεις. ( παράδειγμα μοτίβου: καταγράφουμε τη θερμοκρασία του περιβάλλοντας για δέκα μέρες το πρωί και το μεσημέρι και το απόγευμα και το παιδί διαπιστώνει ότι η θερμοκρασία ακολουθεί κάποιο μοτίβο. καθημερινά νωρίς το πρωί είναι πιο χαμηλή, αυξάνεται το μεσημέρι και από το απόγευμα αρχίζει να χαμηλώνει.
στο πρόγραμμα μας για να καλλιεργήσουμε τις δεξιότητες παρατήρησης θα χρησιμοποιήσουμε στρατηγικές όπως:
- χρήση όλων των αισθήσεων, με τη σειρά, για συλλογή πληροφοριών, που σχετίζονται με ένα συγκεκριμένο αντικείμενο ή φαινόμενο.
- συνδυασμός ελεύθερης παρατήρησης και εστίασης της προσοχής του παιδιού σε μεμονωμένα χαρακτηριστικά.
- εντοπισμός ομοιοτήτων και διαφορών.
- επιλογή και χρήση της κατάλληλης αίσθησης ή αισθήσεων για συλλογή πληροφοριών.
- σύγκριση αλλαγών που συμβαίνουν, σε χαρακτηριστικά κάποιου αντικειμένου ή σε αλλαγές των ιδιοτήτων ενός αντικειμένου.
- χρησιμοποίηση οργάνων, όπως φακός, ανεμοδείκτης, θερμόμετρο, μαγνήτης, και λοιπά.
- μεταφορά της παρατήρησης σε σκίτσο ή σχέδιο.
- εστίαση της προσοχής με περιορισμό του χώρου που παρατηρούν, όπως γίνεται με τη φωτογραφική μηχανή ή με περιοριστική γραμμή.
- παρατήρηση ενός αντικειμένου από διάφορες οπτικές γωνίες.
- παρατήρηση του ίδιου του αντικειμένου σε διαφορετικό χρόνο.
- χρήση οπτικοακουστικών μέσων, ( φωτογραφική μηχανή, εκπαιδευτικά βίντεο).
- μακρόχρονη παρατήρηση της συμπεριφοράς ενός αντικειμένου, ή ενός φαινομένου.
Ταξινόμηση:
το παιδί είναι ικανό να κάνει ταξινομήσεις , από τη στιγμή που εντοπίζει ομοιότητες και διαφορές. η αναγνώριση διαφορών και ομοιοτήτων ή άλλων σχέσεων, μπορεί να οδηγήσει στην οργάνωση των στοιχείων, σε διάφορες διατάξεις. οι διατάξεις στην αρχή είναι απλές και αργότερα μπορούν να εξελιχθούν σε σύνθετες διατάξεις και δομές.
Επίπεδα δεξιότητας ταξινόμησης.
- 1. επιλέγει και δημιουργεί ομάδες αντικειμένων με βάση ένα χαρακτηριστικό.
- εντοπίζει διαφορές και οργανώνει αντικείμενα σε ομάδες, με βάση εμφανή χαρακτηριστικά ( χρώμα, σχήμα...) . εντοπίζει το ξένο στοιχείο σε μία ομάδα.
- 2. εντοπίζει διαφορές και ομοιότητες, δημιουργεί απλές ομάδες αντικειμένων, με βάση συγκεκριμένο κριτήριο, και είναι ικανό να περιγράψει και να αιτιολογήσει, την ταξινόμηση του. επιλέγει και χωρίζει σε ομάδες αντικείμενα, με βάση δύο ή περισσότερα δοσμένα κριτήρια.
- 3. βάζει σε σειρά τρία ή περισσότερα αντικείμενα, εξηγώντας την ταξινόμηση αυτή. κάνει απλές χρονικές αλληλουχίες, με βάση γεγονότα της άμεσης εμπειρίας του.
- βάζει σε ομάδες και σε σειρά αντικείμενα με βάση χαρακτηριστικά που δεν φαίνονται άμεσα, όπως: υλικό κατασκευής, τρόπος χρήσης ενός αντικειμένου, τρόπος που λειτουργεί και λοιπά. ταξινομεί γεγονότα και δεδομένα.
4. δημιουργεί ιεραρχημένες ταξινομήσεις, ανακοινώνει και αξιολογεί την οργάνωση τους, (παραδείγματος χάρη γενεαλογικό δέντρο, ταξινόμηση ζώων).
στο πρόγραμμα μας για να καλλιεργήσουμε τις δεξιότητες ταξινόμησης θα ενθαρρύνουμε το παιδί: - να κάνει συλλογές αντικειμένων
- να κάνει συγκρίσεις και να βρίσκει ομοιότητες και διαφορές, σε αντικείμενα του άμεσου περιβάλλοντος του.
- να εντοπίζει το ξένο στοιχείο σε μια ομάδα
- να βάζει σε ομάδες τα αντικείμενα
- να βάζει σε σειρά αντικείμενα
- να κάνει υποδιαιρέσεις μιας ομάδας οργανώνοντας την σε μικρότερες ομάδες.
- να εντάσσει μικρές ομάδες αντικειμένων σε μεγαλύτερες ομάδες.
- να βρίσκει εναλλακτικούς τρόπους οργάνωσης και ταξινόμησης κάποιας ομάδας αντικειμένων.
- να βρίσκει διάφορους τρόπους για να παρουσιάσει την οργάνωση ή την ταξινόμηση του.
Μέτρηση:
το παιδί σε αυτή την ηλικία χρησιμοποιεί δικές του μονάδες μέτρησης. μας ενδιαφέρει η μονάδα μέτρησης που θα χρησιμοποιηθεί, να είναι κατάλληλη για το μέγεθος, και να είναι σταθερή για μετρήσεις που γίνονται όταν θέλουν να συγκρίνουν.
η καταγραφή των μετρήσεων, και η χρήση των αποτελεσμάτων της μέτρησης, βοηθούν το παιδί να καταλήξει σε συμπεράσματα, και να κάνει προβλέψεις, γενικεύσεις και υποθέσεις.
επίπεδα δεξιότητας μέτρησης:
- συγκρίνει δύο αντικείμενα ως προς το ίδιο μέγεθος. (το μολύβι μου είναι μεγαλύτερο από το δικό σου).
- κάνει απλές μετρήσεις με όχι συμβατικές μονάδες μέτρησης, οι οποίες θα του δοθούν για να επιλέξει.
- χρησιμοποιεί σταθερή αφετηρία και μετρά μόνο μία φορά τα μέρη του αντικειμένου.
- χρησιμοποιεί δύο μετρήσεις του ίδιου μεγέθους, (με την ίδια μονάδα), για να υποστηρίξει τις συγκρίσεις του. (παραδείγματος χάρη για να δούμε αν χωράει ένα παπούτσι σε ένα κουτί, μπορούμε να συγκρίνουμε το μήκος του παπουτσιού σε οδοντογλυφίδες, και το μήκος του κουτιού επίσης σε οδοντογλυφίδες).
- επιλέγει κατάλληλες μονάδες μέτρησης. χρησιμοποιεί δύο ή περισσότερες μονάδες για να μετρήσει το ίδιο μέγεθος. χρησιμοποιεί το κατάλληλο όργανο για κάθε μέτρηση.
- το παιδί εκτιμά, κατά προσέγγιση, την τιμή ενός μεγέθους, και μετά κάνει μετρήσεις, για να ελέγξει αν ήταν ακριβής στις εκτιμήσεις του.
καλλιέργεια δεξιοτήτων μέτρησης.
στο πρόγραμμα μας, θα ενθαρρύνουμε τα παιδιά:
- να συγκρίνει δύο αντικείμενα
- να συγκρίνει δύο αντικείμενα ως προς ένα μέγεθος
- να καθορίζει το μέγεθος που θα μετρήσει
- να χρησιμοποιεί κατάλληλο λεξιλόγιο ( συγκριτικός και υπερθετικός βαθμός).
σταδιακά θα ασκήσουμε στα παιδιά δεξιότητες όπως:
- να χρησιμοποιεί μονάδες μέτρησης που εμείς θα του δίνουμε.
- να επινοεί τις δικές του μονάδες μέτρησης
- να ορίζει αφετηρία και τέρμα όπου χρειάζεται.
- να επιλέγει την κατάλληλη μονάδα μέτρησης, την ίδια μονάδα για κάθε μέτρηση, και να την διατηρεί σταθερή σε όλη τη διάρκεια της διαδικασίας.
- να μετρά μία μόνο φορά τα μέρη ενός αντικειμένου.
-να καταγράφει τις μετρήσεις του, με οποιονδήποτε τρόπο επιλέξει.
- να χρησιμοποιεί απλά όργανα μέτρησης, όπως: (ζυγαριά, θερμόμετρο και λοιπά).
- να υπολογίζει, κατά προσέγγιση, ένα μέγεθος, χωρίς να το μετρήσει, και να επαληθεύει τον υπολογισμό του , κάνοντας την μέτρηση
Επικοινωνία:
στο πρόγραμμα μας, για να καλλιεργήσουμε την επικοινωνία, θα ενθαρρύνουμε τα παιδιά:
- να περιγράφουν αυτά που παρατηρούν
- να υποβάλλουν ερωτήσεις
- να ακούν εξηγήσεις
- να συζητούν τις εμπειρίες τους με τους άλλους,
- να καταγράφουν τις παρατηρήσεις, τις δικές τους και τις παρατηρήσεις των άλλων παιδιών.
- να παρουσιάζουν τις παρατηρήσεις τους στα άλλα παιδιά
- να περιγράφουν τα μηνύματα και τις γραφικές παραστάσεις άλλων παιδιών.
- να κάνουν ανακοινώσεις σε ομάδες παιδιών
- να επιλέγουν σύμβολα, ή να δημιουργούν σύμβολα για την καταγραφή και για την παρουσίαση των παρατηρήσεων τους
στο πρόγραμμα μας, ως μέσα επικοινωνίας, θα χρησιμοποιήσουμε το γραπτό και προφορικό λόγο, το σχέδιο, το σχεδιάγραμμα, τη μακέτα, τις κατασκευές, τη ζωγραφική. τη συλλογή αντικειμένων, την ηχογράφηση, το ανθρώπινο σώμα ( πρόσωπο, κίνηση, ολόκληρο το σώμα). και οποιονδήποτε τρόπο επικοινωνίας μπορεί να επινοήσει το παιδί.
επίπεδα δεξιότητας στην επικοινωνία:
- το παιδί εκφράζεται ελεύθερα για τις εμπειρίες του, καθώς τις βιώνει.
- καταγράφει ελεύθερα τις παρατηρήσεις του με οποιονδήποτε μέσο.
- αναφέρει απλές ιδιότητες αντικειμένων, παραδείγματος χάρη σχήμα, μέγεθος και λοιπά.
- περιγράφει συγκεκριμένες ιδιότητες και χαρακτηριστικά ενός αντικειμένου, με τη χρήση καθορισμένου μέσου επικοινωνίας.
- υποβάλει απλά ερωτήματα σε κάποιο παιδί.
- καταγράφει τις παρατηρήσεις του και τις παρουσιάζει.
- σχολιάζει τα ευρήματα και τις παρατηρήσεις των άλλων παιδιών
- διηγείται τις εμπειρίες του
- περιγράφει τα; σχέδια ή τα μοντέλα άλλων παιδιών
- παρουσιάζει σε χρονική σειρά, τα διαδοχικά στάδια μιας δραστηριότητας.
- περιγράφει μια δραστηριότητα
- προβληματίζεται για τον τρόπο που θα παρουσιάσει τα ευρήματα του.
- επιλέγει κατάλληλο συμβολισμό για την παρουσίαση των δεδομένων του.
- επιλέγει τα κατάλληλα υλικά για την καταγραφή δεδομένων.
στο πρόγραμμα μας, για να καλλιεργήσουμε τις δεξιότητες επικοινωνίας, θα ενθαρρύνουμε τα παιδιά να:
- να εκφράζονται ελεύθερα
- να χρησιμοποιεί αναπαραστάσεις με πραγματικά αντικείμενα
- να κάνει καταγραφές με εικόνες και σύμβολα
- να χρησιμοποιεί, το σκίτσο, το σχέδιο, σχεδιάγραμμα, μοντέλα, συλλογές, καταγραφές, φωτογραφία, απεικόνιση, αφίσα, οπτικοακουστικά μέσα όπως φωτογραφική μηχανή, βιντεοταινία, εκπαιδευτικά βίντεο.
- να χρησιμοποιεί το σώμα του (κίνηση, χορός, θεατρικό παιχνίδι).
εισήγηση ερωτημάτων
οι ερωτήσεις των παιδιών, μπορούν να οδηγήσουν σε συζητήσεις τρόπων για:
- να λύσουν απορίες
- να διασαφηνίσουν έννοιες και νοητικά μοντέλα
- να ελέγξουν και να απορρίψουν
- συνεργατική εξερεύνηση
- αναζήτηση συσχετίσεων.
- διατύπωση προβλέψεων και υποθέσεων.
μέσα από το πρόγραμμα μας θα ενθαρρύνουμε τα παιδιά, να εκφράζουν την άποψη τους, θα δίνουμε χρόνο στα παιδιά να σκεφτούν και να απαντήσουν, θα ενθαρρύνουμε τις απαντήσεις που είναι διαφορετικές.
όλες οι ιδέες των παιδιών είναι σεβαστές. θα υποβάλλουμε κατάλληλες ερωτήσεις στα παιδιά (ανοιχτού και κλειστού τύπου, ανάλογα με τη περίσταση). θα δώσουμε ευκαιρίες στα παιδιά να υποδύονται ρόλους, ώστε να διευκολύνεται η υποβολή ερωτημάτων προς τα άλλα παιδιά.
θα ενθαρρύνουμε το παιδί να αναζητήσει απαντήσεις σε δικά του ερωτήματα, μέσα από πειράματα και διερευνήσεις, μέσα από παρατηρήσεις και συζητήσεις με άλλα παιδιά. θα ενθαρρύνουμε το παιδί να εκφράζει με σαφήνεια τα ερωτήματα του, και να σχεδιάζει τρόπους και στρατηγικές για να απαντά στα ερωτήματα του. θα ενθαρρύνουμε το παιδί να δίνει απαντήσεις και στα ερωτήματα των άλλων παιδιών.
Διατύπωση λειτουργικού ορισμού:
η διατύπωση λειτουργικών ορισμών, είναι μία γλωσσική δεξιότητα, που παίζει σημαντικό ρόλο, στην οικοδόμηση της γνώσης στις φυσικές επιστήμες. κάθε λειτουργικός ορισμός, αποσκοπεί, στην απόδοση του νοήματος, που προσδίδουμε σε μία έννοια, τη δεδομένη χρονική στιγμή, με βάση τις εμπειρίες και τις παρατηρήσεις μας. συνεπώς, η κατανόηση μιας έννοιας, εξασφαλίζεται μόνο, όταν ο λειτουργικός ορισμός, διαμορφώνεται βιωματικά. ένας λειτουργικός ορισμός, μπορεί να διατυπωθεί, ως ένας κατάλογος από οδηγίες, οι οποίες, αν ακολουθηθούν, από οποιονδήποτε άνθρωπο, τον βοηθούν πάντα, να αναγνωρίζει, τη συγκεκριμένη έννοια. οι οδηγίες θα πρέπει να εκφράζονται με σαφήνεια, και απλή γλώσσα, έτσι ώστε να μην υπάρχει ενδεχόμενο παρερμηνείας. για παράδειγμα, ένας λειτουργικός ορισμός, για τον άνεμο, μπορεί να είναι:
-πάρτε ένα μαντήλι και σταθείτε σε εξωτερικό χώρο.
- ανοίξτε το μαντήλι, και κρατήστε το έτσι ώστε να έχετε το χέρι σας σηκωμένο, και αυτό να κρέμεται, από τη μια γωνιά, ελεύθερα.
-αν το μαντήλι κινείται συνεχώς, και κατευθύνεται προς μία κατεύθυνση, χωρίς εσείς να κινείτε το χέρι σας, τότε λέμε ότι υπάρχει άνεμος.
επίπεδα δεξιότητας διατύπωσης λειτουργικού ορισμού:
1. - το παιδί εκτελεί τις οδηγίες ενός λειτουργικού ορισμού που εμείς δίνουμε, γνωστό στο παιδί από την καθημερινή του εμπειρία.
- αναγνωρίζει παρεκκλίσεις στις εκτελέσεις οδηγιών από άλλους.
- περιγράφει συγκεκριμένες εμπειρίες και γεγονότα, ακολουθώντας τη χρονική σειρά των γεγονότων.
- περιγράφει τη χρήση και το σκοπό ενός αντικειμένου.
2. - εκτελεί δύο εναλλακτικούς λειτουργικούς ορισμούς, και τους αξιολογεί συγκριτικά.
παράδειγμα: 1ος λειτουργικός ορισμός: φέρνω κάτι στα μάτια μου, και εάν βλέπω από την άλλη, τότε αυτό είναι διαφανές.
2ος λειτουργικός ορισμός: αν το αντικείμενο που θα φέρεις στα μάτια σου, αποτελείται από γυαλί, τότε είναι διαφανές. (λανθασμένος).
3, - με λεπτομερή καθοδήγηση, (ερεθίσματα, προκλήσεις), το παιδί διατυπώνει οδηγίες, που συνθέτουν ένα λειτουργικό ορισμό, για τις εμπειρίες που βιώνει, και για αντικείμενα του καθημερινού περιβάλλοντος.
με το πρόγραμμα μας, θα προσπαθήσουμε να καλλιεργήσουμε δεξιότητες διατύπωσης λειτουργικών ορισμών με τους εξής τρόπους:
- να θέσουμε ερωτήματα στα παιδιά σε σχέση με τις διάφορες ιδιότητες ενός αντικειμένου, ή φαινομένου, όπως: τι είναι αυτό? από τι αυτό αποτελείται? ποιά είναι τα εξωτερικά χαρακτηριστικά αυτού? σε τι αυτό χρησιμεύει? πως θα αναγνωρίσω αυτό, εάν το δω αυτό? με ποιό τρόπο θα είμαι βέβαιος ότι είναι αυτό? τι δεν είναι αυτό?
οι λειτουργικοί ορισμοί των παιδιών, τροποποιούνται συνεχώς, ανάλογα με τις εμπειρίες τους. στο πρόγραμμα μας, θα ενθαρρύνουμε τα παιδιά:
- να περιγράφουν ένα αντικείμενο, ή ένα φαινόμενο, ως προς τα χαρακτηριστικά του, τις ιδιότητες του, τη χρησιμότητα, τις λειτουργίες του, με βάση τις εμπειρίες τους, και τις παρατηρήσεις τους.
- να εκτελούν τις οδηγίες ενός λειτουργικού ορισμού.
- να αποδέχεται ότι για ένα αντικείμενο ή φαινόμενο, μπορούν να δοθούν ή να εκτελεστούν περισσότεροι από ένας λειτουργικοί ορισμοί.
- να εκτελεί οδηγίες για δύο δοσμένους λειτουργικούς ορισμούς, που αφορούν στην ίδια έννοια, να τους συγκρίνει και να τους αξιολογεί.
- να ετοιμάζει κατάλογο οδηγιών, που θα βοηθήσουν στην αναγνώριση της έννοιας, και στη συνέχεια, να τις εκτελεί, είτε μόνος του, είτε μαζί και με κάποιο άλλο παιδί.
- να τροποποιεί κάποιον λειτουργικό ορισμό, όταν προσθέτονται νέα δεδομένα.
ερμηνεία παρατήρησης
η ερμηνεία παρατήρησης, είναι μία διαδικασία σκέψης, μέσα από την οποία το παιδί, προσπαθεί να δώσει εξηγήσεις, να δικαιολογήσει, ή να βρει αιτίες και μηχανισμούς, για γεγονότα και φαινόμενα που παρατηρεί, με τη χρήση λογικού συλλογισμού. μέσω αυτής της διαδικασίας, το παιδί προσπαθεί να συνδυάσει, διάφορα προηγούμενα βιώματα του, με πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν μέσα από παρατηρήσεις.
επίπεδα δεξιότητας ερμηνείας παρατήρησης:
- 1. το παιδί αναφέρει ελεύθερα πιθανές αιτίες, και δίνει απλές εξηγήσεις, για συγκεκριμένες παρατηρήσεις.
αρχίζει να κάνει παρατηρήσεις, χρησιμοποιώντας πολλές από τις αισθήσεις του, και προσπαθεί να βρει μια αιτία για το αντικείμενο που παρατηρεί.
- 2. - αρχίζει να οργανώνει και να κατηγοριοποιεί τις παρατηρήσεις του, και προσπαθεί να βρει μία αιτία που να τις εξηγεί. παράδειγμα: όσες φορές παρατηρήσαμε τον ήλιο, το πρωί βρισκόταν περίπου πάνω από τον λαχανόκηπο. το απόγευμα τον βλέπουμε πάνω από το πεύκο. φαίνεται, ότι ο ήλιος κινείται κατά τη διάρκεια της ημέρας με τον ίδιο τρόπο.
- ανακαλεί προηγούμενες εμπειρίες, και τις συνδυάζει με τις παρατηρήσεις του, για να διατυπώσει αιτίες και εξηγήσεις.
3. - χρησιμοποιεί τις παρατηρήσεις και τα βιώματα του, για να επιχειρηματολογήσει, ως προς τις αιτίες και τις εξηγήσεις του, απαντώντας σε ερωτήματα όπως: πως? πότε? γιατί? περιγράφει λεκτικά, εικαστικά ή με όποιο άλλο τρόπο, το συλλογισμό που χρησιμοποίησε για να καταλήξει σε αυτές.
Στο πρόγραμμα μας, για να καλλιεργήσουμε την δεξιότητα ερμηνεία παρατήρησης, θα προσπαθούμε να ενθαρρύνουμε το παιδί, να βρίσκει πιθανές αιτίες, για μια παρατήρηση που έκανε. θα ζητούμε επίσης από το παιδί, να χρησιμοποιεί τις παρατηρήσεις του, για να κάνει προβλέψεις και υποθέσεις. σε αρχικό στάδιο υποβάλουμε ερωτήσεις στα παιδιά που επιδέχονται απαντήσεις με ποικιλία ερμηνειών, για συγκεκριμένη παρατήρηση. παροτρύνουμε το παιδί, να συγκρίνει διάφορες απαντήσεις, δικές του ή των άλλων παιδιών, και να διατυπώνει εξηγήσεις, για όλα αυτά που παρατηρήθηκαν, ή να αναγνωρίζει την αιτία μιας αλλαγής. σταδιακά, θα επαναφέρει με διάφορους τρόπους, προηγούμενες παρατηρήσεις και εμπειρίες, και βοηθά το παιδί να τις συσχετίσει με κάποιες από τις εξηγήσεις του. έτσι, το καθοδηγεί να διαχωρίσει τις πιο έγκυρες ερμηνείες που περιγράφουν και εξηγούν όλες τις παρατηρήσεις του. θα δώσουμε την ευκαιρία στο παιδί, να παρατηρήσει το ίδιο αντικείμενο ή φαινόμενο, κάτω από διαφορετικές συνθήκες, και να συγκρίνει τις παρατηρήσεις του, με σκοπό να τροποποιήσει προηγούμενες ερμηνείες του.
πρόβλεψη
η πρόβλεψη δηλώνει, αυτό που πρόκειται να συμβεί στο μέλλον, αν τηρηθούν κάποιες προϋποθέσεις. το παιδί, προβλέποντας, περιγράφει αυτό που περιμένει να συμβεί, στηριζόμενο σε εμπειρίες που έχει αποκτήσει, και θεωρίες που έχει αναπτύξει. μία πρόβλεψη μπορεί να είναι σωστή ή λανθασμένη.
επίπεδα δεξιότητας πρόβλεψης:
1. το παιδί προβλέπει με βάση τη διαίσθηση του.
2. το παιδί, εισηγείται ένα μελλοντικό συμβάν, βασιζόμενο στις εμπειρίες και τις παρατηρήσεις του.
3. το παιδί, διατυπώνει προβλέψεις, με βάση τις εμπειρίες του, και εξηγεί τη σκέψη του. το παιδί εισηγείται τρόπους διερεύνησης των προβλημάτων.
4. το παιδί, διατυπώνει και επαληθεύει, ή όχι, προβλέψεις για άλλα φαινόμενα, με βάση την υπόθεση του, σε σχέση με συγκεκριμένο φαινόμενο.
Στο πρόγραμμα μας, για να καλλιεργήσουμε την δεξιότητα πρόβλεψης, θα παροτρύνουμε το παιδί, να περιγράφει τι νομίζει ότι θα συμβεί στο εγγύς μέλλον, με βάση τις εμπειρίες και τις αντιλήψεις του.
είναι σημαντικό, το παιδί, να καταγράφει την πρόβλεψη του, για να μπορεί αργότερα να την συγκρίνει με τα αποτελέσματα των πειραμάτων του. η πρόβλεψη του παιδιού, μπορεί να είναι σωστή ή λανθασμένη. αυτό είναι αποδεκτό. μέσα από την διαδικασία διερεύνησης της πρόβλεψης, θα βοηθήσουμε το παιδί, να εκτελέσει πειράματα, για να εξετάσει, κατά πόσο επαληθεύεται ή όχι, η πρόβλεψη.
διατύπωση υπόθεσης
υπόθεση είναι η διατύπωση μιας πιθανής εξήγησης, ή θεωρίας, για ένα γεγονός ή φαινόμενο, με τρόπο που αυτή, μπορεί να διερευνηθεί αργότερα. για παράδειγμα, όλα τα μεγάλα αντικείμενα, όταν μπουν στο νερό, βυθίζονται. αυτά τα αντικείμενα επιπλέουν στο νερό, γιατί είναι ξύλινα. οι υποθέσεις είναι προσωρινές δοκιμαστικές θεωρίες, οι οποίες φιλοδοξούν να εξελιχτούν σε κανόνες, που καθορίζουν την συμπεριφορά μιας σειράς φαινομένων και συστημάτων στο φυσικό κόσμο. έτσι, η διερεύνηση μιας υπόθεσης, αρχικά, περιορίζεται στο βαθμό ανταπόκρισης της στο συγκεκριμένο φαινόμενο, αλλά αργότερα επεκτείνεται, για να εξετάσει την εγκυρότητα της σε σχέση και με άλλα φυσικά φαινόμενα. το παιδί χρησιμοποιώντας τις παρατηρήσεις και τις ερμηνείες του, διατυπώνει, πολλές φορές, υποθέσεις για φαινόμενα, απαντώντας συνήθως στην ερώτηση: «γιατί νομίζεται ότι συμβαίνει αυτό?»
επίπεδα δεξιότητας διατύπωσης υπόθεσης:
1. το παιδί κάνει υποθέσεις διαισθητικά. προσπαθεί να βρει μια απλή αιτία ενός αποτελέσματος, ή ενός φαινομένου, βασισμένο στις προηγούμενες εμπειρίες του.
2. το παιδί, εκτελεί οδηγίες, με σκοπό να εξετάσει συνειδητά, την εγκυρότητα της υπόθεσης του. αντιλαμβάνεται την ανάγκη για διατύπωση νέων υποθέσεων, όταν αυτή προκύψει.
3. το παιδί, διατυπώνει υποθέσεις που στηρίζονται στην άμεση μελέτη ενός φαινομένου, και τις αιτιολογεί. με τη βοήθεια μας, το παιδί ερευνά και τροποποιεί τις υποθέσεις του.
4. διατυπώνει υποθέσεις με σαφήνεια, και εισηγείται συγκεκριμένους τρόπους διερεύνησης των υποθέσεων του.
στο πρόγραμμα μας, για να καλλιεργήσουμε την δεξιότητα διατύπωσης υπόθεσης, θα:
- ενθαρρύνουμε το παιδί, να δίνει πολλαπλές εξηγήσεις για κάτι που παρατήρησε.
- να εισηγείται τρόπους και να διερευνά κάποιες από τις εξηγήσεις του.
- να αναγνωρίζει εμπλεκόμενες μεταβλητές, και να διατυπώνει ενδεχόμενες σχέσεις μεταξύ δύο ή περισσότερων μεταβλητών. για παράδειγμα: όσο πιο γρήγορος είναι ο άνεμος, τόσο πιο πολύ θα κουνιούνται τα φύλλα.
παράδειγμα υπόθεσης: ο μαγνήτης έλκει όλα τα μεταλλικά αντικείμενα. κατά την διερεύνηση της υπόθεσης, και την οργάνωση των δεδομένων, φάνηκε ότι ο μαγνήτης δεν ελκύει κάποια αντικείμενα, όπως το χρυσό δακτυλίδι, το ασημένιο βραχιόλι. με βάση αυτά τα δεδομένα, η υπόθεση πρέπει να απορριφθεί. χρησιμοποιώντας τα νέα δεδομένα, το παιδί, μπορεί να τροποποιήσει την αρχική του υπόθεση. ( ο μαγνήτης έλκει μερικά από τα μεταλλικά αντικείμενα. ή ο μαγνήτης έλκει όλα τα σιδερένια αντικείμενα.
ερμηνεία δεδομένων και εξαγωγή συμπερασμάτων.
το παιδί μελετά και αναδιοργανώνει πληροφορίες και δεδομένα. συνδυάζοντας αυτά με προηγούμενες εμπειρίες, καταλήγει σε συμπεράσματα.
επίπεδα δεξιότητας ερμηνείας δεδομένων και εξαγωγή συμπερασμάτων.
1. το παιδί στηρίζει μια δήλωση του, σε προηγούμενες εμπειρίες, και παρατηρήσεις γεγονότων που συμβαίνουν κατά εξακολούθηση.
- κατά την διάρκεια των παρατηρήσεων του, αρχίζει να εντοπίζει συμπεριφορές, οι οποίες συμβαίνουν κατά επανάληψη.
- ερμηνεύει απλές καταγραφές, στις οποίες έλαβε μέρος, ή του παρουσίασαν.
2. το παιδί αναγνωρίζει ότι γίνεται πιο πειστικό, όταν εξηγεί τον τρόπο με τον οποίο σκέφτηκε, για να καταλήξει σε ένα συμπέρασμα.
με τη βοήθεια μας, οργανώνει δεδομένα, τα καταγράφει, και βρίσκει σχέσεις μεταξύ τους.
-το παιδί, ερμηνεύει δεδομένα, και εξάγει απλά συμπεράσματα, εξηγώντας το σκεπτικό του.
- χρησιμοποιεί τα δεδομένα, για να επιβεβαιώσει ή για να απορρίψει δοσμένες υποθέσεις.
3. απορρίπτει δικές του υποθέσεις, που δε συνάδουν με τα δεδομένα, και συμφωνεί με άλλες υποθέσεις, που φαίνεται να βρίσκουν στήριξη.
- αναγνωρίζει τα δεδομένα που θα χρησιμοποιήσει για να βρει απαντήσεις στα ερωτήματα που διερευνά.
καλλιέργεια δεξιότητας ερμηνείας δεδομένων και εξαγωγής συμπερασμάτων:
στο πρόγραμμα μας, θα προσπαθήσουμε να βοηθήσουμε το παιδί, αφού κάνει τις παρατηρήσεις του, να ταξινομεί τα δεδομένα του, και να μιλά για τις ενέργειες του.
- να απαντά σε ερωτήσεις ( πότε, πόσο, τι, γιατί, πως) σχετικά με τις καταγραφές.
- να συγκρίνει δικές του παλαιότερες καταγραφές, για το ίδιο θέμα, με νεότερες, και να καταλήγει σε συμπεράσματα.
- το παιδί, να αποφασίζει μόνο του ή με ομάδα παιδιών, τον τρόπο που θα οργανώσει τα δεδομένα του, και να δικαιολογεί αυτή την απόφαση του.
- με βάση τις καταγραφές που έχει στη διάθεση του, να κάνει προβλέψεις και υποθέσεις. παράδειγμα, όταν φυτέψω το σπόρο, θα βγάλει πρώτα ρίζες και μετά βλαστό.
αναγνώριση παραγόντων και έλεγχος μεταβλητών
μεταβλητή είναι οποιοσδήποτε παράγοντας που μπορεί να αλλάξει στην πορεία μιας διερεύνησης. (παραδείγματος χάρη, χρώμα, ύψος νερού).
ο εντοπισμός και ο καθορισμός των παραγόντων, που επηρεάζουν ένα φαινόμενο, ονομάζεται αναγνώριση μεταβλητών. ο συλλογισμός, για τον σχεδιασμό ενός έγκυρου πειράματος, ονομάζεται, έλεγχος μεταβλητών. συχνά, σε ένα πείραμα, διατηρούμε κάποιες μεταβλητές σταθερές, και αλλάζουμε μια άλλη μεταβλητή, με σκοπό να εξετάσουμε, κατά πόσο επηρεάζεται μία τρίτη μεταβλητή. ( για παράδειγμα, αν ενδιαφέρομαι να εξετάσω, κατά πόσο η θερμοκρασία, επηρεάζει την ανάπτυξη των φυτών, πρέπει να μεταβάλλω τη θερμοκρασία, (ανεξάρτητη μεταβλητή), να μετρήσω την ανάπτυξη των φυτών, (εξαρτημένη μεταβλητή), και να διατηρήσω σταθερές, όλες τις υπόλοιπες μεταβλητές, που μπορούν να επηρεάζουν την ανάπτυξη. (οι οποίες είναι οι ελεγχόμενες μεταβλητές. μόνο τότε το πείραμα θα είναι έγκυρο (δίκαιο).
σε ένα πείραμα, μια μεταβλητή, μπορεί να είναι ανεξάρτητη, εξαρτημένη, ή ελεγχόμενη. ανεξάρτητη είναι η μεταβλητή, την οποία ο ερευνητής, αλλάζει σκόπιμα. εξαρτημένη μεταβλητή, είναι η μεταβλητή που αλλάζει, ως επακόλουθο της αλλαγής της ανεξάρτητης μεταβλητής. ελεγχόμενη είναι η μεταβλητή, την οποία ο ερευνητής, σκόπιμα διατηρεί σταθερή, ( δηλαδή βεβαιώνεται ότι η τιμή της δεν αλλάζει).
για να εξετάσουμε, κατά πόσο η ανεξάρτητη μεταβλητή, επηρεάζει την εξαρτημένη μεταβλητή, πρέπει να σχεδιάσουμε ένα έγκυρο, (δίκαιο), πείραμα. δηλαδή πρέπει να διατηρήσουμε σταθερές, ( να ελέγχουμε ), τις υπόλοιπες μεταβλητές, που ενδεχομένως, επηρεάζουν την εξαρτημένη μεταβλητή.
επίπεδα δεξιότητας αναγνώρισης παραγόντων και έλεγχος μεταβλητών.
1. το παιδί, αναγνωρίζει τους παράγοντες, που πιθανόν, να επηρεάζουν ένα συγκεκριμένο φαινόμενο.
- αναγνωρίζει και περιγράφει, απλές μεταβλητές, που αλλάζουν με το χρόνο.
- διαισθάνεται, ότι πρέπει να διατηρήσει τις ίδιες συνθήκες σε μετρήσεις, για να είναι μία διερεύνηση έγκυρη ( δίκαιη ).
- εφαρμόζει κανόνες μέτρησης ( αφετηρία, τερματισμός, ίσης χωρητικότητας δοχεία ).
-2. αναγνωρίζει και περιγράφει τους παράγοντες που επηρεάζουν ένα φαινόμενο, (παραδείγματος χάρη το λιώσιμο του πάγου ).
- με βάση τις εμπειρίες του, αρχίζει να εισηγείται παράγοντες, οι οποίοι χρειάζεται να παραμείνουν σταθεροί, για να είναι έγκυρο, ( δίκαιο ), ένα πείραμα.
3. σχεδιάζει προφορικά ή διαγραμματικά, ένα πείραμα, που έχει σχέση με το άμεσο περιβάλλον του, και περιγράφει, ποιά μεταβλητή θα μεταβάλει, ποιά θα μετρήσει, και ποιές θα διατηρήσει σταθερές.
- συγκρίνοντας τις διαδικασίες που ακολούθησε, διακρίνει ένα έγκυρο, από ένα άκυρο πείραμα.
- αναγνωρίζει και περιγράφει τους λόγους, για τους οποίους ένα πείραμα, δεν είναι έγκυρο ( δίκαιο ).
καλλιέργεια δεξιότητας αναγνώρισης παραγόντων και έλεγχος μεταβλητών.
στο πρόγραμμα μας, θα προσπαθήσουμε, αρχικά, να βοηθήσουμε το παιδί, να αναγνωρίζει παράγοντες, και να κάνει έγκυρες, ( δίκαιες ) συγκρίσεις. αργότερα, θα βοηθήσουμε το παιδί, να σχεδιάζει, έγκυρα, ( δίκαια ) πειράματα.
συνεπώς, θα ενθαρρύνουμε τα παιδιά:
1. να ονομάζουν τα υλικά, και τα μέσα που χρησιμοποιούνται, για τη διεξαγωγή μιας δραστηριότητας. ( για παράδειγμα, για να φτιάξουμε ζυμάρι, θα χρειαστούμε αλεύρι και νερό).
2. σε περιπτώσεις λύσης προβλήματος, θα ρωτάμε το παιδί, με σκοπό να το βοηθήσουμε να αναγνωρίσει, παράγοντες που πιθανόν, να επηρεάζουν την κατάσταση. ( για παράδειγμα, πως θα στεγνώσει πιο γρήγορα η μπλούζα της Μαρίας? ).
- θα προσπαθήσουμε, να βοηθήσουμε τα παιδιά, να συνειδητοποιήσουν, την ιδέα του έγκυρου, ( δίκαιου ), πειράματος.
- ερωτήσεις όπως
- τι θέλεις να μάθεις?
- τι προσπαθείς να βρεις?
- ποιό πράγμα θα αλλάξει?
- ποιοί παράγοντες δε θα αλλάξουν?
- τι θα χρειαστείς για να κάνεις το πείραμα σου? βοηθούν το παιδί, να αναγνωρίζει και να ονομάζει μεγέθη, να εντοπίζει παράγοντες που θα αλλάξουν, και παράγοντες που θα παραμείνουν σταθεροί, ώστε το πείραμα του να είναι έγκυρο ( δίκαιο).
Μοντελοποίηση
η μοντελοποίηση, είναι η διαδικασία, που αφορά, στην οικοδόμηση νοητικών μοντέλων, σε σχέση με φυσικά φαινόμενα και καταστάσεις.
είναι η βασική δεξιότητα σκέψης, που υποστηρίζει, την όλη διαδικασία μάθησης, στις Φυσικές επιστήμες. περιλαμβάνει, την κατασκευή, επικοινωνία, ερμηνεία και σύγκριση μοντέλων, με σκοπό τη δημιουργία ενός σύνθετου νοητικού μοντέλου, που περιγράφει με σαφήνεια, πληρότητα και ακρίβεια, το σχετικό φυσικό φαινόμενο. τα νοητικά μοντέλα συνήθως, εκφράζονται με διάφορα μέσα, ( ζωγραφική, μακέτα, κατασκευή ).
επίπεδα δεξιότητας μοντελοποίησης:
1. το παιδί, κατασκευάζει φυσικά μοντέλα, με τα οποία μπορεί να περιγράψει και να εξηγήσει, τη σχέση του καθενός, με το αντίστοιχο φυσικό φαινόμενο.
2. συγκρίνει δύο ή περισσότερα μοντέλα του ίδιου συστήματος, και αιτιολογεί ποιό είναι το καλύτερο.
3. συνδυάζει χαρακτηριστικά διάφορων φυσικών μοντέλων, για να περιγράψει λεκτικά, ένα θεωρητικό μοντέλο λειτουργίας, του φυσικού φαινομένου.
καλλιέργεια δεξιότητας μοντελοποίησης.
θα προσπαθήσουμε, αρχικά, να ενθαρρύνουμε τα παιδιά, να συγκρίνουν διάφορα παιχνίδια, με τα αντίστοιχα πραγματικά αντικείμενα. τα παιδιά, μπορούν να αναγνωρίσουν διαφορές, σε σχέση με το μέγεθος, τα χαρακτηριστικά, και τη λειτουργία των παιχνιδιών. σε επόμενο στάδιο, συζητάμε με το παιδί, τρόπους με τους οποίους μπορούμε να κατασκευάσουμε ένα μοντέλο ( μακέτα, με ζωγραφική κλπ. ). πριν από την εργασία, ενθαρρύνουμε το παιδί, να σχεδιάσει την πορεία και την οργάνωση της δουλειάς του. κατά τη διάρκεια της εργασίας, το παιδί, καταλαβαίνει, ότι τα περισσότερα πράγματα, αποτελούνται από κομμάτια, κι όταν μερικά κομμάτια λείπουν, τότε το αντικείμενο, δεν θα λειτουργεί. επίσης, αντιλαμβάνεται, ότι η κατάλληλη συναρμολόγηση κομματιών, επιτρέπει την επιτέλεση έργου, που δεν μπορεί να κάνει κάθε κομμάτι ξεχωριστά. όταν συμπληρωθεί η διαδικασία έκφρασης του νοητικού μοντέλου, ενθαρρύνουμε το παιδί, να στοχαστεί για το σχεδιασμό της εργασίας του, την πορεία που ακολούθησε, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του τελικού αποτελέσματος, σε σχέση με τον αρχικό σχεδιασμό.
διερεύνηση
η διερεύνηση, είναι μία σύνθετη δεξιότητα, που περιλαμβάνει πολλές άλλες δεξιότητες σκέψης, και επιστημονικής μεθόδου, όπως είναι; η υπόθεση, η πρόβλεψη, ο έλεγχος μεταβλητών, η ερμηνεία παρατήρησης, η ερμηνεία δεδομένων, η μέτρηση, η εξαγωγή συμπερασμάτων, και άλλα. η πλήρης ανάπτυξη της δυνατότητας διερεύνησης, μπορεί να μην είναι εφικτή για πολλά παιδιά στην ηλικία του νηπιαγωγείου.
- σε πρώτο στάδιο, βοηθούμε το παιδί, να εκτελέσει πειράματα, και να εξάγει συμπεράσματα, σε σχέση με συγκεκριμένα, δοσμένα, ερωτήματα.
- σε μεταγενέστερο στάδιο, το παιδί, επιλέγει και διατυπώνει προβλήματα, που μπορεί να διερευνήσει, στο μέτρο των δυνατοτήτων του, και μέσα στο οικείο του περιβάλλον. μια ολοκληρωμένη διερεύνηση, αρχίζει με την αναγνώριση των μεταβλητών, που ενδεχομένως, επηρεάζουν το σχετικό φαινόμενο, και τη εξειδίκευση του αρχικού προβλήματος, σε έναν αριθμό συγκεκριμένων ερωτημάτων. το καθένα από αυτά τα εξειδικευμένα ερωτήματα, συνήθως αφορά, στη σχέση δύο μεταβλητών, και πάντα, είναι διατυπωμένο με τέτοιο τρόπο, που να μπορεί να απαντηθεί με ένα πείραμα. η διερεύνηση, ολοκληρώνεται, όταν τα συμπεράσματα που προκύπτουν από τα διάφορα πειράματα, συνδυάζονται, για να διατυπωθεί το γενικό συμπέρασμα, που αφορά στο αρχικό πρόβλημα. όταν το παιδί, έχει αναπτύξει πλήρως, τη δεξιότητα της διερεύνησης, τότε μπορεί να εντοπίζει ένα ανοιχτό ερώτημα\ πρόβλημα, και να σχεδιάζει μια πορεία έρευνας, ώστε να βρει, τουλάχιστον, μία λύση.
η υλοποίηση διερευνήσεων στην τάξη, μπορεί να είναι, κλειστή ή ανοιχτή, μερική ή ολική.
- κλειστή, είναι η διερεύνηση κατά την οποία τα παιδιά ακολουθούν μόνο μία πορεία και καταλήγουν σε ένα μόνο αποτέλεσμα.
- ανοιχτή, είναι η διερεύνηση, όπου υπάρχουν διάφορες πορείες, ή διάφορες απαντήσεις, ή και τα δύο.
- μερική διερεύνηση, είναι η διερεύνηση, κατά την οποία κάποια στάδια, δίνονται στα παιδιά, ενώ κάποια άλλα στάδια, τα επινοούν τα παιδιά.
- ολική διερεύνηση, είναι η διερεύνηση, όπου τα παιδιά, σχεδιάζουν και εκτελούν, όλα τα στάδια της διερεύνησης.
επίπεδα δεξιότητας διερεύνησης
1. αναδιατυπώνει δοσμένα προβλήματα, και ερωτήματα, με δικά του λόγια.
- χρησιμοποιεί τη μέθοδο της δοκιμής και του σφάλματος, για να λύσει ένα πρόβλημα.
2. σε απλά ερωτήματα, αναγνωρίζει παράγοντες, που πιθανόν να επηρεάζουν το σχετικό φαινόμενο.
- εισηγείται πιθανές προσεγγίσεις, και υλικά, που θα χρειαστούν, για να λύσει το πρόβλημα.
- εκτελεί πειράματα, και λαμβάνοντας υπόψη τα δεδομένα, δίνει απαντήσεις στο αρχικό πρόβλημα.
3. διακρίνει πιθανές λύσεις στο πρόβλημα, και σχεδιάζει μερικά στάδια της πορείας, για τη λύση που φαίνεται η πιο λογική.
- αρχίζει να λαμβάνει υπόψη την αναγκαιότητα, του σχεδιασμού, βήμα προς βήμα.
- εντοπίζει κι επεξηγεί διαφορές, μεταξύ των προβλέψεων του, και των αποτελεσμάτων που προέκυψαν από την διερεύνηση.
4. διατυπώνει πιο ανοιχτά ερωτήματα, και προβλήματα.
- σχεδιάζει μια πορεία λύσης, αλλά συχνά, την τροποποιεί.
καλλιέργεια δεξιότητας διερεύνησης.
στο πρόγραμμα μας, θα βοηθήσουμε το παιδί να εντοπίσει ένα πρόβλημα, ή ένα ερώτημα από το άμεσο περιβάλλον του, που να έχει νόημα και σημασία για το ίδιο. η διερεύνηση αρχίζει, με την συγκεκριμενοποίηση του προβλήματος, ώστε να είναι κατανοητό για το παιδί.
Ακολουθεί ο σχεδιασμός της πορείας, και η οργάνωση των διαφόρων πειραμάτων, που θα μας βοηθήσουν να απαντήσουμε στο αρχικό ερώτημα, ή να λύσουμε το πρόβλημα. τα παιδιά προβληματίζονται για τα υλικά και τα μέσα που θα χρειαστούν.
το κάθε πείραμα σχεδιάζεται σταδιακά. πρέπει να καθορίζονται οι εμπλεκόμενες μεταβλητές, και με βάση αυτές, να αποφασίσουν:
- ποιοί παράγοντες θα αλλάξουν
- ποιοί παράγοντες δεν θα αλλάξουν
- ποιοί παράγοντες θα μετρηθούν ή θα εξεταστούν.
μετά από την καταγραφή των αποτελεσμάτων του κάθε πειράματος, γίνεται μια προσπάθεια σύνθεσης, για να βοηθήσουμε το παιδί να διατυπώσει τεκμηριωμένες υποθέσεις, που να προσφέρουν απάντηση στο αρχικό ερώτημα. το παιδί συγκρίνει τα αποτελέσματα της διερεύνησης του, με αυτά που ανέμενε αρχικά. η διερεύνηση ολοκληρώνεται, με μια αυτοκριτική για τις πτυχές της πορείας που λειτούργησαν καλά, και αυτές που χρειάζονται βελτίωση.
-ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ
-προσβασιμότητα σε υλικά και βιβλία
-χρήση διαδικτύου
-παρουσίαση εργασιών με ποικίλους τρόπους
-επικοινωνία
-συλλογή και επεξεργασία δεδομένων
-συνεργασία και συλλογικότητα
-επίλυση προβλημάτων
-δημιουργικότητα
-γέννηση ιδεών
-ποικιλία λύσεων
- τίποτα δεν είναι απόλυτα σωστό ή λάθος
-δημιουργική γραφή και αφήγηση (ποικιλία ερεθισμάτων, εμπλουτισμός λεξιλογίου, καλλιέργεια φαντασίας)
- τεχνική φανταστικών υποθέσεων…( τι θα συνέβαινε εάν…)
-ποιήματα
-αινίγματα
-παραμύθια και λογοτεχνικά κείμενα ως έμπνευση
Τέχνες (θεατρικό παιχνίδι,- παντομίμα, αυτοσχεδιασμοί, αντιπαραθέσεις επιχειρημάτων, παιχνίδια ρόλων, σχολικές παραστάσεις). Μέσα από αυτές τις τέχνες, τα παιδιά , αγγίζουν, βλέπουν και νιώθουν εμπειρικά το νόημα των λέξεων και των εννοιών των φυσικών επιστημών. Οι εκφραστικές χειρονομίες, αντισταθμίζουν την δυσκολία που έχουν να εκφράσουν νοήματα, μέσα από τη γλώσσα .. παράδειγμα παιχνιδιού ρόλων: τα παιδιά βλέπουν ένα εκπαιδευτικό βίντεο , κατόπιν χωρίζονται σε ομάδες και παίζουν τα δικά τους παιχνίδια ρόλων.