Παιγνίδια μουσειακής εκπαίδευσης και  πρόγραμμα e-Twinning «Μουσική πινακοθήκη».

Γιαννουσοπούλου Μαρία

 

Αγαπητές/οί συνοδοιπόροι, για την υλοποίηση των στόχων της τελευταίας φάσης του προγράμματος, προτείνω να ακολουθήσουμε τα ακόλουθα βήματα:

Καταρχήν θα μπορούσαμε να ζητήσουμε από τα παιδιά να διαλέξουν ανάμεσα σε 10 πίνακες ζωγραφικής που έχουν σαν θεματολογία-περιεχόμενο κάτι από τα παρακάτω. (θα τα έχουμε εκτυπώσει ή θα τα έχουμε αποθηκεύσει σε ένα φάκελο στον υπολογιστή και κάθε παιδί ή δυάδα ψηφίζουν (πίνακας διπλής εισόδου όπου τσεκάρει το όνομα του) ποιόν πίνακα προτείνουν για να συνεχιστεί η συνεργατική δράση, το ταξίδι δηλαδή του μουσικού οργάνου που δραπέτευσε:

• Γίνεται κάποια δράση (παιδιά παίζουν, τρύγος, χορεύουν, είναι μαζεμένοι και κάτι παρακολουθούν, παίζουν ένα μουσικό όργανο, διασκεδάζουν, κολυμπάνε κλπ)
• Βρίσκονται σε μια κατάσταση ηρεμίας (διαβάζουν ένα βιβλίο, απολαμβάνουν ένα τοπίο, ένα ηλιοβασίλεμα, είναι ξαπλωμένα στην παραλία, ξαπλωμένα -  μεσημεριανή ραστώνη κλπ )
• Ένα τοπίο που προκαλεί –αναδύει καταρχήν συναισθήματα (φουρτουνιασμένη θάλασσα, ανθόσπαρτο λιβάδι, χωράφι με σιτάρι, ακρογιάλι με βάρκες , δωμάτιο, σπίτι στην εξοχή κλπ).

Στην συνέχεια μπορούν να ακολουθήσουν παιγνίδια μουσειακής αγωγής με τον πίνακα που έχουν επιλέξει ως τον πιο δημοφιλή.

• Κρατά το κάθε παιδί ένα αντικείμενο που ταιριάζει στη θεματολογία του πίνακα (π.χ κοχύλι εάν είναι θάλασσα, μινιατούρα από ένα αντικείμενο) και καθώς αυτό το αντικείμενο περνάει από χέρι σε χέρι ο καθένας λέει μια λεπτομέρεια που βλέπει στον πίνακα.
• Συζητάμε για το περιεχόμενο του πίνακα και του δίνουμε ένα τίτλο.Τον συγκρίνουμε με τον τίτλο που έχει δώσει ο δημιουργός του.
• Ακολουθούν ερωτήσεις .

Ποιο είναι κατά τη γνώμη σου το κεντρικό σημείο του πίνακα; Δικαιολόγησε την απάντηση σου.

Κοίταξε τις φιγούρες των ανθρώπων (π.χ) πού είναι; Ποιο τμήμα θέλει να τονίσει περισσότερο ο ζωγράφος; Αριστερά ή δεξιά; Πώς το κατορθώνει; (π.χ το φωτίζει περισσότερο με ανοικτά χρώματα).

Γιατί μπροστά π.χ. τα χρώματα είναι πιο σκούρα; Πιο ανοικτά, πίσω πιο αχνά;

Πώς θα χαρακτήριζες τη σκηνή; (εντυπωσιακή; χαρούμενη; τρομακτική;)

Τι αίσθημα σου προσκαλεί αυτό το έργο;

Τι σχήμα έχει το πρόσωπο του; ( στρογγυλό, τετράγωνο, οβάλ, τρίγωνο, μακρόστενο…)

Πού βρισκόμαστε; (σε δρόμο, πλατεία, στο εσωτερικό ενός σπιτιού ,στην εξοχή, σε άλλο δημόσιο χώρο;)

Τι εποχή του χρόνου; Από πού το κατάλαβες;

Από πού πέφτει το φως;

Μπορείς να διηγηθείς μια ιστορία πάνω σε αυτή τη σκηνή;

Ποιες συνήθειες των ανθρώπων περιγράφει αυτός ο πίνακας; (ηθογραφικές σκηνές: τρύγος, θερισμός, Πάσχα κλπ).

Πώς σου φαίνεται η στάση του/της ; φανερώνει κάποια ικανοποίηση ή σου φαίνεται κουρασμένος /η; ή μήπως σκέφτεται, ονειροπολεί, ξεκουράζεται, παρατηρεί κάτι;

Τι χρώματα κυριαρχούν; Πώς σου φαίνονται; (μουντά, φωτεινά, σκούρα, χαρούμενα, καταθλιπτικά προκαλούν δηλ. στενοχώρια).

Νομίζεις ότι ο ζωγράφος θέλει να εκφράσει κάποια συναισθήματα σε σχέση με το γεγονός;

• Μέσα από ένα καλάθι με πανάκια (ρετάλια από μοδίστρα) τα παιδιά ένα-ένα ψάχνουν να βρουν τα χρώματα του πίνακα (δείχνουν στον πίνακα την επιλογή τους π.χ η απόχρωση του κόκκινου για το φουστάνι του κοριτσιού, το μουσταρδί για το φόντο πίσω από…)
• Στο κέντρο του κύκλου έχουμε βάλει κάποια πραγματικά αντικείμενα ή μινιατούρες ακόμα που ανήκουν στον πίνακα αλλά και κάποια που δεν έχουν σχέση με αυτόν ( πχ Πίνακας Λύτρα «τα κάλαντα»: πήλινο πιάτο, σκοινί, φλογέρα, γαρίφαλο, ζωνάρι, γυαλιά, μπάλα, μαντήλα, ποτήρι, βιβλίο) και ζητάμε από τα παιδιά να βρουν τα αντικείμενα του πίνακα.
• Ακούμε ήχους που συνδέονται με το περιεχόμενο του πίνακα αλλά και ήχους άσχετους Τα παιδιά κάθε φορά που διακρίνουν ένα ήχο που σχετίζεται με τον πίνακα το δηλώνουν, σηκώνονται (με τη σειρά ) και δείχνουν το αντικείμενο (στον πίνακα ή από το καλάθι).
• Κινητικά παιγνίδια: Βάζουμε μια μουσική και χορεύουμε. Όταν σταματήσει η μουσική παγώνουμε και γινόμαστε ένα αντικείμενο του πίνακα που έχουμε επιλέξει από πριν (κανάτα, άγαλμα, καρέκλα και παιδί που διαβάζει, το παιδί που μαζεύει ελιές και την ελιά) ή προσπαθούμε να έχουμε τη στάση του σώματος ενός ανθρώπου/ων ή να αναπαραστήσουμε μια δράση κλπ. Το κινητικό αυτό παιγνίδι μπορούμε να το παίξουμε και ανά δυάδες ή τριάδες ανάλογα το αντικείμενο, ή τη σκηνή που θέλουμε να παγώσουμε-αναπαραστήσουμε. Μπορούμε με τη σειρά (όταν παγώνουν την κίνηση) να πηγαίνουμε πάνω από ένα παιδί που παριστάνει κάτι και να του ζητάμε να μας πει φωναχτά τις σκέψεις του ή τα συναισθήματα του, «τι σκέφτεσαι τώρα; Τι νιώθεις για αυτό:»
• Παιγνίδι με συναισθήματα: Κρατάμε ένα ψάθινο καπέλο, ένα πανί, μια παρτιτούρα (ό,τι μπορεί να βοηθήσει ώστε να κρύψουμε το πρόσωπο μας και ανήκει στα αντικείμενα του πίνακα ή ακόμα μπορεί να σχετίζεται ) και κρύβουμε το πρόσωπο μας. Όταν χτυπήσει το τρίγωνο βγάζουμε το καπέλο και ανάλογα με το παράγγελμα παίρνουμε την κατάλληλη έκφραση στο πρόσωπο μας :χαρούμενοι, λυπημένοι, είμαστε έκπληκτοι, κλαίμε,  γελάμε, τσιρίζουμε, χαχανίζουμε, ψιθυρίζουμε
• Άσκηση παρατήρησης και χαλάρωσης: κόβουμε από ένα δεύτερο αντίγραφο του πίνακα λεπτομέρειες του πίνακα τις κολλάμε σε ένα σκληρό χαρτί (τρίπλεξ ,χαρτί κούτας). Έπειτα ζητάμε από τα παιδιά ένα-ένα να βρει και να κολλήσει στον  πίνακα, στο κατάλληλο σημείο, με μπλου τακ τη λεπτομέρεια αυτή.
• Μπορούμε να ζωντανέψουμε μια σκηνή από τον πίνακα ή σκηνές από τη ζωή των πρωταγωνιστών του πίνακα ή ολόκληρο τον πίνακα. Τα παιδιά θα ζωγραφίσουν το φόντο (σε χαρτί του μέτρου με τέμπερες) θα βρουν αντικείμενα και υφάσματα ρούχα από το σπίτι ή τη γωνιά της μεταμφίεσης. Τα βιβλία της Άλκηστης (δραματοποίηση-αυτοσχεδιασμού) αλλά και των Αυδή-Χατζηγεωργίου (παιδαγωγικό δράμα-τεχνικές) μπορούν να μας βοηθήσουν στο ζωντάνεμα αυτό.

Στη συνέχεια όσο αφορά στη διαδικασία επιλογής της μουσικής για την επένδυση του πίνακα προτείνω να γίνει ως εξής:

Επιλέγουμε (εμείς οι νηπιαγωγοί) 4-5 μουσικά κομμάτια, αποσπάσματα από γνωστά συμφωνικά έργα ή έργα από κινηματογράφο ή από Έλληνες και ξένους συνθέτες (Θεοδωράκη, Χατζηδάκη, Καραΐνδρου, Μικρούτσικο, Ξυδάκη, Ρεμπούτσικα,René Aubrey κλπ) και τα ακούμε όσο πιο ενεργητικά μπορούμε (αυτό μπορούμε να το κάνουμε και γενικότερα σαν εκγύμναση για την παραπάνω διαδικασία, πριν τη συλλογική δραστηριότητα με τα άλλα νηπιαγωγεία).

Κατά τη διάρκεια της ακρόασης αλλά και μόλις ολοκληρωθεί κάνουμε στα παιδιά τις παρακάτω ερωτήσεις:

 Εάν είχε χρώμα αυτή η μουσική, τι χρώμα θα ήταν;

Εάν ήταν άνθρωπος, τι θα ήταν, άνδρας, γυναίκα παιδί;

Εάν ήταν εποχή;

Εάν ήταν λουλούδι;

Εάν ήταν ζώο ή πουλί;

Εάν ήταν ένα σχήμα; μια γραμμή; (ίσια, τεθλασμένη, σγουρή…);

εάν του δίναμε ένα σχήμα με το σώμα μας;

Εάν ήταν ένας χορός; Πώς θα χορεύαμε;

Στο επόμενο στάδιο επιλέγουμε τη μουσική που ταιριάζει στον πίνακα. Κάθε παιδί προτείνει και ταυτόχρονα  δικαιολογεί την άποψη του.

Στο τέλος συνδέουμε την δράση του  προηγούμενου πίνακα (του νηπιαγωγείου-αποστολέα) με το δικό μας πίνακα. Μέσα από διαλογική συζήτηση βρίσκουμε τους διαλόγους ,τις σκέψεις και τις περιγραφές που κάνει το μουσικό όργανο (ο δραπέτης)  καθώς περνάει μέσα από τον πίνακα μας.

Βιβλιογραφία

Αυδή, Α.,& Χατζηγεωργίου, Μ. (2007). Η τέχνη του δράματος στην εκπαίδευση. Αθήνα: Μεταίχμιο

Κοντογιάννη, Α. (1989).Το βιβλίο της δραματοποίησης. Αθήνα: Άλκηστις

Χατζή, Γ.(1998). Έλληνες ζωγράφοι, 19ος αιώνας-οδηγός για παιδιά. Αθήνα: Κέδρος

Χατζή, Γ.(1995). Έλληνες ζωγράφοι, 20ος αιώνας-οδηγός για παιδιά. Αθήνα: Κέδρος

Δενδρινού, Φ. (2010). Το καπέλο του καλλιτέχνη Βίνσεντ Βαν Γκογκ. Αθήνα: Λιβάνης

Δενδρινού, Φ. (2007). Αγαπημένο μου ημερολόγιο, οι ιμπρεσιονιστές ζωγράφοι. Αθήνα: Λιβάνης

Δενδρινού, Φ. (2006). Το θαλάσσιο τσίρκο του Χουάν Μιρό. Αθήνα: Λιβάνης

Γιαλουράκη, Σ. (2005). Το κουτί της Τέχνης. Αθήνα: Δίπτυχο